Line Εισαγωγή Καθηγητές Μαθητές Δραστηριότητες Η Πόλη μας Το Ευρώ Χρήσιμες Διευθύνσεις Η Γνώμη σας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΩΚΡΑΤΗΣ- COMENIUS

Σχολικά έτη 1997 - 2000

Θέμα: "Τοπικές ενδυμασίες" 

Φωτογραφίες
IconIcon

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ


Λίγες είναι οι μορφές της λαϊκής μας τέχνης πού παρουσιάζουν τόσο έντονο τοπικό χρώμα όσο η φορεσιά. Φυσικό επακόλουθο των τοπικών αυτών ενδυματολογικών διαφορών και ιδιομορφιών είναι η μεγάλη ποικιλία των τύπων των εθνικών μας ενδυμασιών, που ενισχύεται και από τις εποχιακές και ποιοτικές παραλλαγές. Δηλαδή από τη διάκριση της φορεσιάς σε χειμερινή και καλοκαιρινή ή σε καθημερινή και γιορτινή. Η ποικιλία αυτή γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στη γυναικεία φορεσιά, πού ανάγεται περισσότερο στην οικιακή τέχνη και διατηρεί πιστότερα τα πατροπαράδοτα σχήματα. Αντίθετα η ανδρική, που ραβόταν κυρίως στα εργαστήρια των ραφτάδων, παρουσιάζει μεγαλύτερη ομοιομορφία, σ' ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο. Ετσι ενώ η γυναικεία φορεσιά μπορεί να έχει δύο και τρεις παραλλαγές μέσα στην ίδια περιοχή, η ανδρική παρουσιάζει δύο μόνο γενικευμένους τύπους τη φουστανέλα για την ηπειρωτική και τη βράκα για τη νησιωτική Ελλάδα. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τούρκικο ζυγό, η καθιέρωση του ευρωπαϊκού τρόπου ντυσίματος παρέσυρε σιγά - σιγά στο μαρασμό και στην εξαφάνιση τις εθνικές μας φορεσιές. Μαζί τους παρέσυρε και τις δυο μεγάλες συναφείς χειροτεχνίες την κεντητική και την αργυροχοϊα. Σήμερα είναι ελάχιστες οι ελληνικές περιοχές που διατηρούν την τοπική τους φορεσιά, κι' από αυτές οι περισσότερες την κρατούν, όχι πια σαν λειτουργικό στοιχείο της καθημερινής ζωής αλλά σαν είδος μουσειακό ή οικογενειακό κειμήλιο, που ανασύρεται από το σεντούκι του σπιτιού, για να στολίσει κάποιες επίσημες ημέρες εθνικών αναπολήσεων ή θρησκευτικών γιορτών.
.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ


Οι πηγές μελέτης της παραδοσιακής φορεσιάς είναι πολλές, γραπτά κείμενα, προφορική παράδοση αλλά κυρίως οι ίδιες οι φορεσιές που έχουν διασωθεί και φυλάσσονται σε ιδιωτικές συλλογές και Μουσεία. Αυτό που εντυπωσιάζει στις ελληνικές φορεσιές είναι ότι διατηρούν με τρόπο αυστηρό τις παραδοσιακές μορφές των προγενέστερων γενεών. Είναι σαν να διαφυλάσσουν συνειδητά την πολιτιστική κληρονομιά του Εθνους. Συνδέονται στενά με ποικίλες εκφράσεις του λαϊκού πολιτισμού, τα ήθη, τα έθιμα, τα λαϊκά δίκαια, τους λαϊκούς χορούς, τα τραγούδια και την λαϊκή τέχνη. Η κατασκευή των υλικών της παραδοσιακής φορεσιάς, η υφαντή ή τεχνητή διακόσμηση και τα κοσμήματα της διατηρούν με θρησκευτική προσήλωση τα παραδοσιακά στοιχεία καθώς αυτά εκφράζουν την αισθητική και τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις ενός κοινωνικού συνόλου στη διάρκεια της ζωής του Εθνους του. Tα στοιχεία που την αποτελούν έχουν τις καταβολές τους στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο, προσαρμόζουν όμως εγχώρια ή ξένα σύγχρονα στοιχεία τα οποία μορφοποιούν την τελική παρουσίασή της. Τα βασικά αισθητικά γνωρίσματα της λαϊκής τέχνης που προβάλλονται κυρίως στη διακόσμηση της παραδοσιακής φορεσιάς είναι η απλοποίηση, η σχηματοποίηση και η έντονη τάση για διακόσμηση. Τα καλλωπιστικά στοιχεία της φορεσιάς, έργα λαϊκών χειροτεχνών, καταξιώνονται και από το ιδεολογικό τους περιεχόμενο. Σ' αυτά μια ιδέα γίνεται σύμβολο. Ετσι που ένας σταυρός να συμβολίζει τη θρησκεία, ένα καράβι τη ζωή, ένα λουλούδι τη νεότητα, ένα περιστέρι την αγνότητα, ένα δέντρο τη μακροζωία καθώς και ένα χρώμα ή σχήμα συμβολίζουν κάποιες αξίες. Η φορεσιά εξαρτάται από το κλίμα, το εμπόριο, την ιστορική πορεία και τις πολιτικές επιδράσεις κάθε γεωγραφικής περιοχής. Διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και την κοινωνική θέση εκείνου που τη φοράει. Tα στοιχεία της φορεσιάς π.χ. μιας νέας κοπέλας διαφέρουν από εκείνα της αρραβωνιασμένης ή της παντρεμένης, της χήρας και της γυναίκας που ο άντρας της λείπει στην ξενιτιά. H παραδοσιακή φορεσιά έχει τους δικούς της κανόνες που σέβεται ο καθένας που τη φορά, και είναι αποτέλεσμα αυστηρής κοινωνικής προσαρμογής και όχι προσωπικής επιλογής. Η αυστηρή αυτή κοινωνική προσαρμογή παρουσιάζεται κυρίως στη γιορτινή και νυφική φορεσιά όπου καταγράφονται βασικές αρχές της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής καθώς και των τοπικών εθίμων.
.
Ενδυμασία Σκύρου.
Γραφική παραλλαγή της νησιώτικης βράκας. Χαρακτηριστικό στοιχείο της είναι η "αρατζιδέλλα" όπως ονομάζεται το λεπτότατο, τυπικά σκυριανό λευκοκέντημα, που στολίζει τα πλατιά μανίκια του ποκαμίσου.
Ενδυμασία Σκύρου
Ενδυμασία Αλμυρού.
Η φορεσιά αυτή φοριόταν άλλοτε σε όλα σχεδόν τα χωριά της επαρχίας Αλμυρού του Νομού Μαγνησίας. Χαρακτηριστικά της εξαρτήματα είναι τα δύο απανωτά πανωφόρια, τα "αντεριά" που έδωσαν το όνομά τους σε ολόκληρη την ενδυμασία.
Ενδυμασία Αλμυρού
Ενδυμασία Μακεδονίας - Αλεξάνδρειας (Ρουμλούκι).
Ρουμλούκι ονομαζόταν άλλοτε η Περιφέρεια πού αποτελούσαν πενήντα χωριά, στον κάμπο των Γιαννιτσών. Η παράδοση λέει, πως ο Μέγας Αλέξανδρος, χάρισε στις ρουμλουκιώτισσες την περικεφαλαία του, τιμώντας την παλικαριά τους.
Ενδυμασία Μακεδονίας - Αλεξάνδρειας (Ρουμλούκι)
Ενδυμασία Ηπείρου (Σούλι).
Αυστηρή βουνίσια φορεσιά που καθρεφτίζει τη λιτότητα και τη σοβαρότητα των ηρωικών γυναικών του Σουλίου.
Ενδυμασία Ηπείρου (Σούλι)
Ενδυμασία Ηπείρου.
"Μπουραζάνα" λένε τη φορεσιά, που συνηθιζόταν στα χωριά του κάμπου των Ιωαννίνων. Το όνομά της πήρε από το πλατύ επάνω και εφαρμοστό στις κνήμες βρακί, καμωμένο από λευκό, μάλλινο ύφασμα του αργαλειού.
Ενδυμασία Ηπείρου
Ενδυμασία Θεσσαλίας (Καραγκούνικο).
Καραγκούνηδες είναι oι αυτόχθονες κάτοικοι του Θεσσαλικού κάμπου. Η φορεσιά των γυναικών τους, με πολλά εξαρτήματα και κοσμήματα είναι από τις πιο εντυπωσιακές ελληνικές ενδυμασίες.
Ενδυμασία Θεσσαλίας (Καραγκούνα)
Ενδυμασία Στερεάς Ελλάδας.
Η ποκαμίσα, όπως ονομάζεται η χωρική αυτή φορεσιά, είναι απλουστευμένη μορφή της φουστανέλας, πού εμφανίστηκε κατά τα τέλη του περασμένου αιώνα στα χωριά της Αττικής και της Ρούμελης, για να επεκταθεί σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο.
Ενδυμασία Στερεάς Ελλάδας
Ενδυμασία Ηπείρου.
Απλή χωρική φορεσιά, που συνηθιζόταν στην περιοχή των Γραμμενοχωρίων, στα Β-Δ των Ιωαννίνων. Χαρακτηριστικά είναι τα πολύ μαύρα εξαρτήματα και τα κόκκινα τσαρούχια με τις γυριστές μύτες.
Ενδυμασία Ηπείρου

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ


Οι περισσότερες γυναικείες φορεσιές στις πόλεις και στα χωριά του Νομού Κοζάνης όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδος αποτελούνται από τα εξής : Το πουκάμισο: απαραίτητο σε όλες τις φορεσιές. Κατάγεται από τον αρχαίο ελληνικό χιτώνα με συνεχή εξέλιξη σε όλες τις εποχές από την αρχαία μέχρι και τη βυζαντινή εποχή οπότε διαμορφώνεται ο διάκοσμος στο λαιμό και στα μανίκια και στον ποδόγυρο όπως τον βλέπουμε στις παλιές νεοελληνικές φορεσιές. Επενδυτής (πανωφόρι): Ανάλογα με την εποχή, την περιοχή και την ηλικία που φοριέται λέγεται: μπούντα (γιορτινός), σκουρτέκα (το φορούσαν οι μεσήλικες γυναίκες της μεσαίας αστικής τάξης), σάκκος (το φορούσαν οι ηλικιωμένες το χειμώνα), μπόλκα, τσιπούνι, σιγκούνι, κουντούσια, καπλαμάς, κάπα. Επίσης φοριούνται για να προφυλάσσουν από το κρύο. Γίνονται από βαριά και χοντρά υφάσματα στον αργαλειό. Οι περισσότεροι επενδυτές έχουν διακοσμητικά κορδόνια. Πολλές φορές ολόκληρη η επιφάνεια καλύπτεται από χρυσοκέντημα. η ζώνη: Είναι εξάρτημα απαραίτητο στην γυναικεία φορεσιά που ξεκινά από την μακρινή αρχαιότητα. Δεν ήταν μόνο διακοσμητικό αλλά έλεγαν πως είχε μαγικές ιδιότητες. Η ζώνη στην φυσική της θέση τόνιζε την γυναικεία σιλουέτα και μαζί με τα κοσμήματα πρόσθετε περισσότερη ομορφιά και χάρη. τα κεφαλοδέματα: Το μαντήλι είναι βασικό κάλυμμα της κεφαλής. Ακόμη ο τρόπος δεσίματος ήταν ιδιόμορφος σε κάθε μέρος και χρειαζόταν τεχνική. Κυριαρχούσαν τα μαύρα μάλλινα με κρόσσια που έδιναν μεγαλοπρέπεια στην γυναικεία στολή. Λεπτοϋφαντα "φακιόλια" (άσπρη λουρίδα από χασέ) φορούσαν οι νιόπαντρες. Καθημερινά ή γιορταστικά τα μαντήλια θεωρούνταν σύμβολο της γυναικείας αξιοπρέπειας και τιμιότητας. Τα κοσμήματα: Τα κοσμήματα, άλλοτε ασημένια και άλλοτε χρυσά, φοριόταν στα χέρια, στο λαιμό και στο στήθος. Συμπλήρωναν την φορεσιά και έδιναν μια ξεχωριστή αίγλη στη γυναίκα που τα φορούσε.

.

AΝΔΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ.


Στην Κοζάνη μέχρι τον 18ο αιώνα φορούσαν πάνω από το κατασάρι (μάλλινο υφαντό εσώρουχο - φανέλα), το σώβρακο, το άσπρο μακρύ πουκάμισο και το αντερί. Αυτό ήταν μακρύς χιτώνας που έφτανε μέχρι τα πόδια με μανίκια από μεταξωτό ύφασμα ή γυαλιστερό σατέν για τις γιορτές και από βαμβακερό ύφασμα για τις καθημερινές. Πάνω από το αντερί φορούσαν άσπρο ή κόκκινο ζουνάρι στη μέση και πάνω απ' αυτό έδεναν το "κιμέρ" (βαλάντιο - πορτοφόλι) όπου έβαζαν τα χρήματα. Το "τσιαμαντάνι" (γιλέκο από μαύρο δίμιτο ύφασμα) καλύπτει τον κορμό του σώματος. Στα πόδια πάνω από τις πλεκτές μάλλινες κάλτσες (τα σκουφούνια) φορούσαν περικνημίδες που τις έδεναν στο γόνατο. Στο κεφάλι φορούσαν φέσι με φούντα. Για επανωφόρι έβαζαν τον "ντουλαμά" ή "τζουμπέ", που ήταν μακρύς μάλλινος επενδύτης με γούνα εσωτερικά στο γιακά. Μετά τον 18ο αιώνα η φορεσιά εξελίχθηκε. Φορούσαν τη "τζίμπρα" (είδος παντελονιού εφαρμοστό στις γάμπες και φουσκωτό στα γόνατα), άσπρο πουκάμισο με πιέτες χωρίς γιακά, γιλέκο κουμπωτό στο στήθος, βυσσινί ζωνάρι στη μέση, παπούτσια και μαύρο σκούφο. Γλωσσάρι Αλατζάς: πολύχρωμο βαμβακερό ύφασμα,κατ' επέκταση ένδυμα Αντερί: είδος ανοικτού έως κάτω μακρυμάνικου ενδύματος Βράκα: φουφουλωτό παντελόνι Γιούρδα: Μάλλινο αμάνικο κοντό πανωφόρι Γυαλωμένο: ένδυμα-ύφασμα κολαρισμένο και αδιαβροχοποιημένο με κόλλα, κουρκούτι ή κερί Δαλματική : είδος φορέματος. Ζιπούνι: είδος ζακέτας ή ανοικτού έως κάτω φορέματος Ζώστρα: είδος ζωναριού Ιμάτιο : είδος εσάρπας Καβάδι: είδος ανοικτού έως κάτω μακρυμάνικου φορέματος Καβάι: φόρεμα-ρόμπα της Καρπάθου Καλπάκι: είδος κεφαλοκαλύμματος Καμουχάς: είδος υφάσματος,κατ' επέκταση ένδυμα Καπλαμάς: βαμβακερή φόδρα,κατ' επέκταση ένδυμα Καφτάνι: είδος ανοικτού έως κάτω φορέματος Κοντόσια (η): μάλλινο αμάνικο πανωφόρι Κόφια: σκούφια,Θήκη των μαλλιών των Εβραίων της 0εσσαλονίκης Κυλόττα: παντελόνι στρατιωτικού τύπου,ιππικού Μπενεβρέκι: είδος παντελονιού Μπουραζάνα: είδος παντελονιού Ντουλαμάς: είδος πολύπτυχου μάλλινου πανωφοριού Ποδανάρια: τα πόδια του παντελονιού Πουκάμισο : μονοκόμματο φόρεμα Σαγιάς: βαμβακερό,συνήθως,πανωφόρι-ρόμπα Σαγιόν ή Σαγιάκι: μάλλινο δίμητο ύφασμα Σαλβάρα: φαρδύ παντελόνι Σιγούνι: αμάνικο μάλλινο κοντό πανωφόρι Σκούτες: τα μπροστινά τμήματα του σαγιά Στόλα: είδος εσάρπας των Ρωμαίων γυναικών Σωκάι: σκούφια,θήκη μαλλιών στο Δρυμό Τόγκα: είδος μεγάλης εσάρπας των Ρωμαίων Touviκa: μανικωτό φόρεμα των Ρωμαίων Τραγιάσκα: καπέλο αντρικό με γείσο Τσούκνα: μάλλινο αμάνικο γυναικείο φόρεμα Φερετζές: μακρύ πανωφόρι με μεγάλο γιακά Φέσι: είδος κόκκινου σκούφου Φλοκάτα: πανωφόρι μάλλινο πολύπτυχο Φουστανέλα: πολύπτυχη λευκή βαμβακερή αντρική φούστα Φουστάνι: βαμβακερό φόρεμα Χλαίνα: είδος εσάρπας των Ρωμαίων Χλαμύδα: είδος εσάρπας των Ελλήνων
.


Mail Icon
Mail
Top Icon
Αρχική

Πίσω

Line